के यो सम्भब छ ?

इलन मस्क, एक असाधारण प्रतिभा, जसको सिलिकन भ्यालीमा छुट्टै रबाफ छ - आफ्नै प्रभाब छ । टेस्ला, स्पेस एक्स जस्ता प्रभाबशाली कम्पनी संरचनाले उनलाई फरक तहका इन्टरप्रेनर बनाएको छ । उनी अहिलेको समय अर्को रोचक अनि अहिले सोच्दा लगभग असम्भब लाग्ने कार्यतर्फ उद्धत छन । उनी यस्तो सन्सार अनि भबिश्यमा आशावादी छन् जुन कमैले पत्याउलान्: न्युरालिन्कको भविष्य । वास्तबमा जसरी रोबोटिक आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स (ए.आई)को विकास भैरहेको छ, त्यसको सम्भावनाले मस्कलाई चिन्तित तुल्यायो । यहि दरमा रोबोटिक इन्टेलिजेन्स विकसित हुदै जाने हो भने, एक दिन पक्कै रोबोटले मानवलाई हर विधामा उछिन्नेछ । सायद मानवको औचित्य नै सकिन सक्नेछ । त्यसैले यसको समाधान भनेको बरु ए.आई. लाई मान्छेसँग मिश्रित गराइदिने हो । न्युरालिन्क कम्पनी हाम्रो दिमागका अरबौ न्युरोनमा संचालित म्यासेजलाई कम्प्युटरले बुझ्ने कोडमा परिवर्तित गराउदै एक आपसमा सन्देश प्रवाह गर्न सकिने भविष्यको कल्पना गर्दछ । हाम्रो शरीर ससाना कोसीकाबाट बनेको छ र हाम्रो मस्तिष्कमा अरबौ विशेष कोसीकाहरु हुन्छन जस्लाई हामी न्युरोन भन्दछौ । न्युरोन शरीरका अन्य कोसीका भन्दा विल्कुल फरक छन् । न्युरोनहरूले हामीलाई हाम्रो ग्यानेन्दृयहरू (जस्तै नाक, कान, आखाँ, जिब्रो, छाला)बाट आएका सन्देशहरुलाई मस्तिष्क मार्फत देखाउदछन्, सुनाउदछन्, सुघाउदछन् र मेमोरी कार्ड जसरी भविष्यको लागि बचाउदछन् ।

जस्तै आखाको रेटिनामा बन्ने चित्र हामी मस्तिष्कमा उतार्छौ र बल्ल आखाँ मार्फत देख्दछौँ । कानमा सुनिएका आवाज मस्तिस्कमा उतारीएपछी मात्र सुनिन्छ । हाम्रो आखाँ, कान, छाला सबै संदेश या म्यासेज पाउनका लागि तयार पारिएका प्राकृतिक यन्त्र नै हुन, जस्का माध्यमबाट हामीले बाहिरी वातावरणका उपयुक्त सन्देश पाउदछौँ । अनि हामी बोल्छौँ, भावना राख्छौँ, हातबाट लेख्छौँ । यी सबै दिमागी संदेश बाहिर प्रबाह गर्नका लागि तयार माध्यम मात्र हुन् । त्यसको उदय मस्तिस्कका न्युरोनबाटै हुन्छ । त्यस्ता सन्देश हाम्रो शरीरको विभिन्न मसलबाट बाहिर निक्लन्छन् । तर अहिलेको वैज्ञानिक युगमा प्रकृतीले दिएका यी सामान्य माध्यममामात्र बाधिनु आवश्यक छ र ? अब हामी टेक्नोलोजीकल माध्यममा जाने समय भएन र ? मलाई मस्कको यस किसिमको विचारधाराले आशावादी बनायो ।

यस्को थालनी नै वर्तमान सेरोफेरोमा भैसकेको छ । जस्तै, कानको भित्री कक्लियामा समस्या आउदा आवाज नसुन्ने मानिसहरुमा कक्लिया ट्रान्सप्लान्ट मार्फत मेसिन राखिन्छ । उक्त यन्त्रले बाहिरी ध्वोनीलाई दिमागले बुझ्न सक्ने सिग्नल बनाएर व्यक्तिले सुन्न सक्ने बनाइदिन्छ । त्यस्तै आखाको रेटिना समस्याले आँखा नदेख्ने मानिसहरुका लागी रेटिनल ट्रान्स्प्लान्ट गरी यन्त्रमार्फत दिमागमा सिग्नल प्रसारण गराइन्छ र दृष्टिबिहिन व्यक्तिलाई सन्सार देखाउन सकिएको छ । यो कुनै समयको असम्भावना सम्भब भएको छ । अचेल त्यसैले असम्भावनामा म प्रश्न चिन्ह उठाउने गरेको छु । संग्कुचित भएर सोच्दछु । आखिर के हो असम्भब ?

असम्भावनाको पनि लिमिट हुन्छ नि यार । जस्तै तपाईले कुनै फिल्म हेर्नुभयो । फिल्म हेरिसक्दा तपाईको मस्तिस्कमा हजारौ भावना, बिचार ल्याइदिन सक्छ । तर जब तपाईं ती दिमागी भावनालाई शब्द या बोलिको माध्यमबाट अरु समक्ष राख्नुहुन्छ, तब त्यो भावना सायद पुर्ण रुपमा प्रस्तुत नै हुदैन । अझ थप्नु पर्दा, यो त व्यक्तिमा पनि भर पर्दछ । कोहि सजिलै आफ्ना मस्तिष्कमा थुप्रिएका न्युरोनका विचाररुपी सिग्नल सजिलै अरु समक्ष राख्न सक्छन् भने कोहि बिल्कुल सक्दैनन् । साथै तपाईको विचार सुन्ने व्यक्तिले भने तपाईको बोलिमार्फत आएका सन्देश, आफ्नो अनुभबमा मिसाउदै बुझ्न खोज्छन । यो सारा चक्करमा तपाईका विचार अनि भावना, पूर्ण प्रष्फुटन नहुन सक्छन् । सायद न्युरालिकको विकास पछी त्यो समस्या रहदैन । यस्तो अप्ठ्यारो प्रविधि विकासमा सायद इलनलाई नै आउनु थियो किनकि इलन स्वयम् आफ्नो विचारधारालाई अरु समक्ष सजिलै प्रस्फुट गर्न जान्दैनन् । उनि बुझ्न नसकिने - आउडो बाउडो प्रविधिमा रमाउछन् । उनि ब्रेन मेसिन इन्टरफेसमा पूर्ण विश्वस्त छन् ।

हाम्रा बिचार, भावना, सम्झना, सपना पोख्न अब बोलिमा मात्रै किन निर्भर हुने ? आखिर हाम्रा दिमागी संदेशलाई बोल्ने माम्सपेसी (भोकल कर्ड) मार्फत प्रसारित हुने बोली, बस एक माध्यम हो । जस्तै प्रविधिको युगमा तपाईका दैनिक जीवनका हालचालहरुलाई प्रस्तुत गर्ने कति धेरै माध्यम छन् । फेसबुक, ट्वीटर, इन्स्टाग्राम, युट्युब । हो त्यस्तै हाम्रा दिमागको हालचाल प्रस्तुत गर्ने, बोलि पनि एक प्राकृतिक माध्यम हो । ब्रेन मेसिन इन्टरफेस, दिमागी न्युरोनका संदेशलाई सजिलै बुझ्न सक्ने मेसिनमा पठाउन चाहन्छ । दिमाग-मेसिन-दिमागमा न्युरोनका संदेश आदान प्रदान गराउन चाहन्छ । जसले एक मस्तिस्कको भावनालाई कुनै यन्त्रले बुझ्ने भाषामा परिणत गर्दछ । ताकी परिवर्तित संदेश अर्को मान्छेको दिमागी न्युरोनले बुझ्ने भाषामा पठाउन सकियोस् । सुन्दा अचम्म लाग्न सक्छ । मलाई यो विषयमा एति धेरै लेख्दा त अचम्म लाग्दैछ, यदि तपाई यो प्रविधिबारे भख्खरै जानकार हुनुहुन्छ भने म तपाईको मनोदशा बुझ्दछु । यो प्रक्रियाको लागी एक किसिमको माइक्रो चिपको प्रयोग हुन्छ जसले हाम्रो न्युरोनहरुको म्यासेज रिड गर्न सक्नेछ । त्यो माइक्रो चिपबाट निस्कने माइक्रो थ्रेडहरु सानो रोबोटिक अप्रेसन मार्फत हामीमा जडान हुन्छ । त्येस्ता माइक्रो थ्रेडहरु हाम्रो एउटा कपालको त्यान्द्रो भन्दा १० गुणा मसिना हुन्छन । त्यसरी माइक्रो चिप जडान भैसकेपछि, विश्वको कुनै अर्को कुनाको ब्यक्तीसँग हामी बोल्न सक्छौं जसमा पनि त्यो चिप जोडिएको हुन्छ । फेरी बोल्ने शैली पनि फरक छ, बिना कुनै आवाज, बिना कुनै सङ्केत । किनकि त्यो न्युरल चिप मार्फत उनिहरुको न्युरोनहरु जोडिएका हुन्छन । जस्तै तपाईलाई आफ्ना भावना बुझ्न आफैसँग बोलिको आधारमा कुरा गर्न पर्दैन नि । मनमनै विचार गर्नुहुन्छ, सम्बाद गनुहुन्छ । हो, ठ्याक्कै त्येस्तै ।

अनि यो सन्सार बिल्कुल फरक हुनेछ । जब तपाईं तिलिचो या रारा घुम्न जानुहुनेछ, सगरमाथा चढ्न जानुहुनेछ । त्यो प्राकृतिक मनमोहकता देखाउनका लागि आफ्ना नजिकका साथीलाई दिमागबाटै रिक्वेस्ट गर्नुहुनेछ । जब रिक्वेस्ट एक्सेप्ट हुन्छ, कहि टाढा अर्कै स्थानको त्यो ब्यक्ती पनि दिमाग-दिमागमै सगरमाथा या तिलिचोको भ्रमण गर्न पुग्दछ । सम्पुर्ण दृष्य देख्न पाउदछ । चराको चिरबिर आवाज सुन्न पाउनेछ, हावाको बेग महसुस गर्नेछ । दिमाग-दिमागबाटै उस्का उत्साह, भावना अनि अनुभव साटासाट हुनेछ । एउटा मस्तिस्कबाट संदेश प्रवाहित हुनेछ र अर्को मस्तिस्क या कम्प्युटरमा त्येस्ता अनुभबहरु पठाउना वा कैद गर्न सकिनेछ । अनि आफुलाई मन लागेको समय अनुभब गर्न सकिनेछ ।

ब्रेन मेसिन इन्टरफेसमा आधारित यस किसिमको सन्सार बनाउने ट्रेण्डमा इलन मस्क र उनको टिम अहिले न्युरालिन्कमा बृहत् रुपमा अघि बढिरहेकाछन् । कोरोना जस्तो प्रकोपको भयको विच भविष्य आशावादी पनि देखिन्छ । र पक्कै टेक्नोलोजीको सकारात्मक प्रयोग पनि आवश्यक छ ।